Ante Timmermans over kunst en het onnoembare

Een zonnige woensdagochtend in de schaduw van het oud stadhuis. Er heerst een gezellige drukte op de terrasjes in de buurt. We treffen er Ante Timmermans voor een gesprek over de zesde editie van KRASJ. De geboren en getogen Ninovieter veroverde met zijn kunstwerken de wereld. Exposities in Frankrijk, Nederland, Duitsland, Zwitserland, Groot-Brittanië, de Verenigde Staten en Brazilië, en nu treedt hij als eerste keer als curator op voor de KRASJ biënnale in zijn heimat.

Ante, hoe voelt het om terug in Ninove te zijn?

"Fijn. Al kom ik hier nog regelmatig. Ik heb hier nog mijn familie en vrienden wonen, dus het is steeds een blij weerzien met de stad. Ik groeide op net achter de hoek van het oud stadhuis waarna ik naar Meerbeke verhuisde. Ik liep ook school in Ninove. Na mijn studies regentaat plastische kunsten, Sint-Lukas in Brussel en het HISK in Antwerpen trok ik de wijde wereld in. Ik streek neer in Brussel, Antwerpen, Berlijn, Zurich, en heb nu al even een vaste stek gevonden in Gent."

Hoe zou je je eigen werk omschrijven?

"Mijn werk ontstaat vanuit het zijn, vanuit mijn eigen zijn. Het is een bewustzijn dat begonnen is in 1999 en dat ik in mijn atelier en tentoonstellingen via tekeningen, ruimtelijk werk en performatieve installaties steeds verder heb gezet. Ik ben voortdurend op zoek gegaan naar antwoorden, een uitleg, mogelijkheden, naar iets. Een aantal jaren geleden heb ik dit proces op pauze gezet, en ben ik mijn eigen werk in vraag beginnen stellen. Zo kwam ik terecht in het niets, Nichts, Nicht-Ich. De leegte. Van dan af ontstaat en bestaat mijn werk uit vragen, twijfels en onmogelijkheden."

Hoe zijn ze bij jou terechtgekomen als curator voor KRASJ?

"Ik zou mijn rol zelf eerder omschrijven als een kunstenaar-gastheer die andere kunstenaars uitnodigt. De keuze voor mij is er uiteindelijk gekomen door mijn band met Ninove. Voor de zesde keer op rij is de stad er immers in geslaagd om iemand aan te trekken die een duidelijke band met de stad heeft. Dat is op zich al heel bijzonder en pleit ook in het voordeel van de stad. Daarnaast is het ook een hele prestatie dat men dit tweejaarlijks kunstenfestival al voor de zesde keer op rij voor elkaar krijgt. Een prestatie waar ze in Ninove zeker trots op mogen zijn."

Vanuit welk oogpunt heb je de zesde editie van KRASJ opgebouwd?

"Ik ben gestart vanuit mijn eigen atelier. Op het moment dat ik de vraag kreeg om KRASJ samen te stellen, was ik ‘De onmogelijkheid van de kunst’ aan het lezen. Een boek over het werk van schilder Bram van Velde en schrijver Samuel Beckett. Beiden waren in hun werk op zoek naar het ‘onzegbaar eenvoudige’ in het leven. Het verlangen om in beelden of woorden volledig te kunnen doordringen tot het elementaire, daar telkens weer in te falen en te stranden in de onmogelijkheid; dit is een thema waar ik de laatste tijd zelf ook mee bezig ben. Bram van Velde zei ooit dat hij de onmogelijkheid van het schilderen schilderde. Beckett had het gevoel oog in oog te staan met een rots en desondanks vooruit te moeten; een paar miserabele millimeters winnen zonder dat het resultaat ooit meer zal kunnen zijn dan krassen op de rots, vlekken op de stilte. Ik vind het als kunstenaar en als mens belangrijk en interessant om de twijfel, de onmogelijkheid, het falen toe te laten. Wat in onze huidige wereld nog te vaak als iets negatiefs wordt gezien.

Wat misschien wel treffend is voor het opzet is dat dit de zesde editie is van KRASJ: KRASJ6. Dat doet onmiskenbaar denken aan ‘krasjes’. En dat is ook wat kunst doet: het maakt krassen op de ziel, indrukken. Kunstwerken zijn niet in de mogelijkheid om antwoord te geven op grote maatschappelijke thema’s. Wat ze doen is bevragen, twijfelen, omarmen, slaan, verwarren, …

De autonomie van de kunst. Voor mij hoeft kunst niet over iets te gaan. Het is dat iets zelf, of niets."

Het is dus aan de toeschouwer zelf om te bepalen hoe hij een kunstwerk interpreteert?

"Ja. Het zien van een kunstwerk is telkens weer een nieuwe ontmoeting met een artefact. Een confrontatie met iets wat we voor de eerste keer zien. Elke toeschouwer benadert dat ding vanuit zijn of haar eigen achtergrond, kennis en ervaring. Hij of zij heeft de individuele vrijheid om het kunstwerk te bekijken vanuit zijn dingmatigheid, zonder vooringenomenheid over wat de kunstenaar er precies mee wil zeggen. Daarnaast is het uiteraard verrijkend om open te staan voor verschillende kunstwerken en te verdiepen in verschillende oeuvres van verschillende kunstenaars. Op die manier kan iedereen zijn eigen indrukken opdoen, eigen standpunten innemen. Bekijk het kunstwerk als een uitnodiging tot ontmoeting, tot beleving, tot gesprek."

Denk je dat deze manier van kijken iets is wat we als mens verleerd hebben?

"Dat denk ik helaas wel. We verliezen de verwondering.

Ik vergelijk het graag met een kind dat ongefilterd de wereld beleeft en ontdekt. De indrukken die je als kind opdoet komen ten volle binnen en blazen je soms omver. Als volwassene zijn we echter te zeer vertrouwd gemaakt met het fenomeen dat iemand ons op voorhand zegt wat we precies moeten zien. We gaan graag op zoek naar een handleiding, een uitleg bij het kunstwerk en durven ons zelf niet meer open en kwetsbaar op te stellen.

Vergeet niet dat dat stukje tekst ook maar een poging is in verwoorden en botst op de grenzen van de taal."

Je selecteerde 14 kunstenaars voor deze editie. Hoe ben je bij hen terecht gekomen?

"Het gaat om veertien kunstenaars die naar mijn aanvoelen op een gelijkaardige manier bezig zijn met hun kunst als ik. Het zijn stuk voor stuk mensen die me bezighouden. Sommigen volg ik al vele jaren en nog steeds heb ik niet alles begrepen van hun werk. Net als het leven is hun werk voortdurend in beweging.

Ik heb er bewust voor gekozen om niet te veel kunstenaars uit te nodigen. Het is voor mij een voorrecht om elk van hen te onmoeten, hun atelier te bezoeken en van daaruit te kunnen samenwerken. Het belangrijkste voor mij als gastheer is elke kunstenaar voldoende ruimte en middelen te kunnen bieden om hun werk te kunnen tonen."

Waarom moet volgens jou elke Ninovieter een bezoek brengen aan KRASJ?

"Het is een ontmoeting met hedendaagse kunst in hun eigen stad. En zoals het woord ‘ont-moeting’ zelf zegt, niets moet. Ik nodig graag elke Ninovieter uit om de tijd en de ruimte te nemen, maar bovenal ook de moed bij elkaar te sprokkelen om even stil te staan bij wat getoond wordt en zo ook stil te staan bij zichzelf. Je hoeft het niet allemaal te begrijpen, dat doe ik zelf ook niet. En kom vooral eens kijken om fier te kunnen zijn op het feit dat zo’n uniek en succesvol kunstenfestival mogelijk is in Ninove."

Alle informatie over KRASJ-6 vind je op ninove.be/krasj6. Volg Krasj op Instagram en Facebook.